Theo Wired, vào năm 2019, ALESSANDRA Mascaro, một trợ lý nghiên cứu tại Dự án Tinh tinh Loango, đã bất ngờ nhìn thấy một con tinh tinh cái tên Suzee lấy loại hạt gì đó và dí nó vào vết thương hở trên bàn chân của con trai mình.
Mascaro, người làm việc tại Công viên Quốc gia Loango ở Gabon, Châu Phi cho biết: "Rất khó để hiểu chuyện gì đang xảy ra, bởi điều đó diễn ra rất nhanh và chưa bao giờ được quan sát thấy trước đây". Chính cô cũng nghi ngờ về những gì mà mình quan sát được và cho rằng rất có thể mình đã hoa mắt. Vì để tránh ảnh hưởng đến hành vi của động vật hoang dã, cô ấy đã quay cách đấy hàng chục feet.
Lara Southern, một nhà nghiên cứu khác của dự án chia sẻ: "Chúng tôi không thực sự chắc chắn những gì đã thấy lúc đầu. Chúng tôi đã tìm kiếm các internet về hành vi này. Và thậm chí chúng tôi cũng tra cứu khá nhiều sách nhưng vẫn không có bất cứ đầu mối nào khẳng định chắc chắn về việc tinh tinh có khả năng tự dùng thuốc".
May mắn là sau đó, một đồng nghiệp sau khi quan sát đã cho rằng các đốm được chụp trên máy ảnh là côn trùng. Từ đó đội nghiên cứu đã bắt đầu nghiên cứu theo hướng này.
Trong 15 tháng tiếp theo, dự án nhận đã quan sát liên tục và nhận thấy tinh tinh chà xát côn trùng vào vết thương của chúng hoặc vết thương của đồng loại tổng cộng 19 lần.
Nhưng tại sao những con tinh tinh lại làm điều đó? Trong một nghiên cứu được công bố vào tháng 2 trên tạp chí Current Biology, Mascaro và các đồng nghiệp của cô đã trình bày chi tiết về hành vi này và đặt ra hai khả năng để giải thích. Một là những con vật đang cố gắng tự chữa bệnh. Khả năng thứ 2 thì đó là một ví dụ của hành vi vì xã hội — hay còn gọi là lòng vị tha (thể hiện sự quan tâm).
Những con tinh tinh đực thường xuyên giao tranh nên thường bị thương (mặc dù hiếm khi nghiêm trọng). Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi người ta nhìn thấy những con tinh tinh đực tự lấy côn trùng chà sát vết thương của mình hoặc thỉnh thoảng chúng được đồng loại làm giúp.
Do khoảng cách với các loài động vật, nhóm nghiên cứu không chắc loại côn trùng nào đã được sử dụng, nhưng trong ít nhất ba trường hợp, tinh tinh đã lấy côn trùng từ khu vực gần đó hoặc dưới lá. Sau đó, chúng dùng ngón tay hoặc miệng ấn cả con côn trùng vào vết thương, trong một số trường hợp chúng còn di chuyển con côn trùng quanh vết thương. Các nhà khoa học chưa xác định được là tinh tinh vẫn để nguyên côn trùng trên vết thương sau đó hay vứt chúng đi.
Mascaro cho biết, nếu việc chà xát côn trùng lên vết thương không mang lại lợi ích gì thì có lẽ những con tinh tinh sẽ không thường xuyên làm như vậy. Nhưng thật khó để nói chính xác lợi ích sẽ là gì. Các hành vi tự dùng thuốc đã được quan sát thấy trước đây trong vương quốc động vật, bao gồm cả tinh tinh. Một số có khả năng theo bản năng, như mèo hoặc chó liếm vết thương bằng nước bọt kháng khuẩn tự nhiên. Bướm đêm, kiến và ruồi giấm còn được gọi là "dược sĩ động vật" khi có khả năng tạo ra, tìm kiếm và tiêu thụ các loại thực phẩm và chất có đặc tính y học.
Tuy nhiên, các hành vi khác không hoàn toàn là bản năng. Thay vào đó, chúng có thể có các yếu tố văn hóa bầy đàn. Michael Huffman, một phó giáo sư tại Viện Nghiên cứu Linh trưởng của Đại học Kyoto, đã dành cả sự nghiệp của mình để nghiên cứu về "zoopharmacognosy", hay còn gọi là khả năng tự dùng thuốc cho động vật.
Năm 2003, ông quan sát thấy một con tinh tinh ốm yếu trong Vườn quốc gia Dãy núi Mahale của Tanzania ăn một loại lá mà ông chưa từng thấy loài vật này ăn trước đây. "Tên của nhà lá này là gì?" anh nhớ lại đã hỏi trợ lý thực địa của mình, một người hướng dẫn trò chơi cho các công viên quốc gia của Tanzania. "Chà, đó là loại thuốc rất mạnh cho chúng tôi," người trợ lý trả lời. Hóa ra là Trema orientalis (L.) Blume, một thành viên của họ cần sa được sử dụng trong y học cổ truyền của người dân ở Tây Phi, Tanzania, Đông Phi và Madagascar.
Hiện nhiều dự đoán nghiên về giải thuyết tinh tinh có khả năng tự sử dụng thuốc để chữa trị. Tuy nhiên, phải mất thêm thời gian trước khi các nghiên cứu có thể khẳng định chính xác điều này. Hiện các cuộc nghiên cứu vẫn đang được các nhà khoa học tiến hành.
