Tái tạo là một chiến lược bảo tồn mà theo đó những con vật săn mồi hoặc động vật ăn cỏ có gen tốt sẽ được đưa vào một môi trường tự nhiên đang suy thoái để giúp khôi phục lại sự cân bằng.
Đã bao giờ bạn nghĩ đến việc một ngày nào đó thế giới sẽ không còn có những con vật như voi, hổ, sói, báo đốm… hay một nơi mà khi đó chỉ còn những động ăn cỏ hay chưa? Thực tế thì kể từ khi con người mở rộng dân số và lãnh thổ chúng ta đã gây ra những thiệt hại to lớn không thể phục hồi cho thiên nhiên.
Theo Science ABC, chúng ta đang phá rừng bừa bãi, lạm dụng khai thác động vật và tàn phá nơi ở chúng để làm nên các công trình. Những việc làm này không chỉ đẩy chúng đến nguy cơ tuyệt chủng mà còn khiến hệ sinh thái ngừng hoạt động, ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của chúng ta.
Các nhà khoa học, các nhà sinh vật học, bảo tồn thiên nhiên đã liên tục lên tiếng cảnh báo. Họ cũng kêu gọi hành động nhưng đáng tiếc thời gian mọi thứ vẫn không có nhiều cải thiện.
Ngày nay, nhiều tổ chức đang lắng nghe các nhà khoa học tích cực hơn. Kết quả là ngày càng có nhiều phương pháp mới để giải quyết vấn đề mất đa dạng sinh học ra đời. Chúng vượt ra ngoài cách tiếp cận thông thường về quản lý hệ sinh thái. Một trong những chiến lược phổ biến hơn trong số này là rewilding.
Tái tạo là gì?
Tái tạo là việc khôi phục lại hệ sinh thái bằng cách bảo vệ các khu vực hoang dã cốt lõi, xây dựng lại liên kết đã mất. Công việc này được tiến hành bằng cách lựa chọn loại động vật ăn thịt hoặc động vật ăn cỏ gen trội để khôi phục lại chức năng của hệ sinh thái khu vực đó. Kết quả của quá trình này là đưa hệ sinh thái về trạng thái ban đầu trước khi con người thay đổi chúng nặng nề.
Khái niệm tái tạo xuất hiện lần đầu tiên vào những năm 1980, do Michael Soulé (một nhà sinh vật học bảo tồn) và Dave Forman (một nhà hoạt động trong lĩnh vực hoang dã) đề xuất.
Bây giờ, bạn có thể thắc mắc tại sao lại chỉ tập trung vào các loài săn mồi và động vật ăn cỏ, chẳng hạn như chó sói, bò rừng và gấu. Chà, những loài như vậy giúp khôi phục chức năng sinh thái, mạng lưới dinh dưỡng và chuỗi thức ăn thông qua kiểm soát từ trên xuống.
Ví dụ, loài báo gê-pa ở vị trí cao trong chuỗi thức ăn, đó là lý do tại sao chúng có thể kiểm soát các quần thể con mồi, chẳng hạn như hươu, vốn ở mức độ dinh dưỡng thấp hơn. Việc kiểm soát quần thể con mồi giúp điều hòa (và tái tạo) nguồn thức ăn và nước. Do đó, việc kiểm soát quần thể từ trên xuống dưới này là cấp thiết để sửa chữa hoặc phục hồi lại các chức năng chính của hệ sinh thái.
Vì sao tái tạo lại quan trọng?
Tái tạo quan trọng vì nhiều lý do. Nó giúp xây dựng lại cấu trúc đa dạng và khả năng phục hồi của hệ sinh thái. Nó cung cấp kết nối từ khu vực cốt lõi này sang khu vực cốt lõi khác. Điều này rất quan trọng đối với các loài săn mồi và các loài rộng khác cần di chuyển giữa nhiều khu dự trữ để kiếm thức ăn, phân tán và trú ẩn.
Con người cũng được hưởng lợi từ việc này. Đầu tiên, các hệ sinh thái phục hồi sẽ cung cấp cho chúng ta nước sạch và không khí, đồng thời cũng giúp xử lý khí thải carbon tốt hơn. Ngoài ra, các hệ sinh thái mạnh mẽ và liên kết với nhau giúp bảo vệ tốt hơn trước tác động của biến đổi khí hậu. Hệ sinh thái được cải tạo có thể cung cấp nhiều nguồn lực cho nền kinh tế địa phương, đồng thời mang lại sinh kế cho cộng đồng địa phương thông qua du lịch thiên nhiên.
Tái tạo có bao nhiêu hình thức?
Tái tạo có ba hình thức là chủ động, thụ động và chuyển vị. Ở hình thức chủ động, tái tạo sẽ gồm hoạt động đưa vào một số cá thể động vật để tái thiết lập chuỗi thức ăn và liên kết tự nhiên.
Ở hình thức tái tạo thụ động, cách tiếp cận này nhằm mục đích giảm bớt sự can thiệp của con người bằng cách trả lại đất canh tác và để tự nhiên hoạt động một cách không bị xáo trộn. Cách tiếp cận này cũng đòi hỏi ít hoặc không cần đến sự can thiệp của con người, giúp cho diễn thế sinh thái có thể phát triển mạnh mẽ
Ở hình thức chuyển vị, người ta sẽ xem xét xem yếu tố một loài nào đó bị tuyệt chủng hoặc đang gặp vấn đề và có nguy cơ biến mất. Từ đó, họ sẽ đưa loài đó vào khu vực mà chúng đã tuyệt chủng hoặc thả một số loài khác vào để cải thiện cơ hội sống sót của loài đó.
Những ví dụ điển hình của việc tái tạo thành công
Bò rừng là câu chuyện ‘tái tạo’ thành công nhất của châu Âu. Bò rừng là một trong những loài động vật có vú lớn nhất ở châu Âu, và đã từng phổ biến khắp lục địa. Tuy nhiên, vào cuối những năm 1920, loài này đã tuyệt chủng do môi trường sống bị phá hủy và bị săn bắn quá mức.
Ngày nay, bò rừng biison đã có sự trở lại thần kỳ nhờ những nỗ lực không mệt mỏi của một số nhà bảo tồn, tổ chức và viện (thông qua việc tái tạo bằng hình thức chuyển vị). Mặc dù loài này vẫn dễ bị tổn thương, nhưng dân số của chúng đã tăng lên vài nghìn con, do những nỗ lực tái tạo được thực hiện trên khắp lục địa.
Ở những nơi khác trên thế giới, chẳng hạn như ở Công viên Quốc gia Yellowstone ở Mỹ, việc tái tạo loài sói xám đã rất thành công. Sói xám đã bị xóa sổ khỏi Yellowstone vào cuối những năm 1800, một lần nữa do bị săn đuổi quá mức.
Chỉ vào đầu thế kỷ 20, các nhà khoa học bắt đầu đặt câu hỏi liệu hệ sinh thái có lành mạnh hay không, vì sự biến mất của chúng đã dẫn đến sự gia tăng đáng kể số lượng hươu nai sừng tấm, dẫn đến việc cỏ, bụi rậm và cây cối bị phát triển quá mức. Sự suy thoái của thảm thực vật khiến các nhà khoa học lo lắng khi thực vật chết và đất bị xói mòn.
Kết luận
Mặc dù việc tái tạo lại được nhiều cộng đồng hoan nghênh, nhưng nó cũng làm phát sinh một số vấn đề, chủ yếu là xung đột giữa con người và động vật hoang dã. Điều này là do việc sống bên cạnh động vật hoang dã không phải lúc nào cũng dễ dàng và cũng không được nhiều người hoan nghênh.
Tuy nhiên, các chương trình nâng cao nhận thức cho cộng đồng địa phương có thể thay đổi thái độ này đối với động vật hoang dã. Các chương trình này đảm bảo rằng việc tái tạo sẽ tiếp tục được thực hiện để giúp khắc phục những thiệt hại mà chúng ta đã gây ra cho thế giới tự nhiên.
